روش‌های افزایش قدرت یادگیری
احتمالاً برای شما هم پیش آمده کتابی را خوانده باشید که با روحتان ارتباط برقرار کرده باشد. این کتاب آن قدر برای شما جذاب بوده که از خودتان پرسیدید چگونه تا به حال بدون آن زندگی کرده‌اید سپس بعد از گذشت چند روز یا چند هفته هنگامی که می‌خواستید آن را برای دوستتان توضیح دهید در یادآوری نکات اصلی به مشکل بر خوردید و هر چقدر که فکر کردید آن جملات و مطالب را به خاطر نیاوردید! این اتفاق خیلی ناراحت کننده و نا امید کننده است. در دنیای امروز ما در معرض اطلاعات زیادی قرار داریم. گاهی اوقات احساس می‌کنیم که چیزهایی را می‌دانیم و از آن مطلع هستیم اما چرا آموخته‌هایمان را به خاطر نمی‌آوریم؟ آیا افزایش قدرت یادگیری حقیقت دارد؟ این سؤالات دقیقاً موضوعاتی هستند که قصد داریم در این مقاله به آن‌ها پاسخ دهیم؛ پس در ادامه با ما همراه باشید.
آیا تا به حال از خودتان پرسیده‌اید که چرا آموخته‌هایتان را به یاد نمی‌آورید؟
فهرست محتوا
به‌طور کلی چهار دلیل اصلی برای به یاد نیاوردن موضوعاتی که خوانده‌ایم وجود دارد:
- گاهی اوقات ما گرفتار جزئیات می‌شویم.
- احتمالاً موضوعاتی که خوانده‌ایم ربطی به زندگی ما ندارند.
- شاید زمان کافی برای یادگیری نمی‌گذاریم.
- گاهی اوقات از آموخته‌هایمان به‌طور فعال استفاده نمی‌کنیم.
با ۴ استراتژی ویژه در افزایش قدرت یادگیری آشنا شوید:
۴ اصل مهم برای به خاطر سپردن مطالبی که یاد می‌گیریم وجود دارد که به شرح زیر هستند.
· استراتژی اول: ساختار
نحوه ساختار و سازماندهی اطلاعات نقش مهمی در درک و نحوه پردازش شما دارد. برای این کار می‌توانید از 2 موارد زیر کمک بگیرید:
1.به نحوه سازماندهی اطلاعات توجه کنید
برای یادگیری کارآمدتر و مؤثرتر باید ساختاری که اطلاعات بر اساس آن سازماندهی می‌شوند را کشف کنید. پیدا کردن این موضوع به عهده خودتان است. این کار شبیه یک نقشه هست که به شما کمک می‌کند تا جزئیات و مفاهیم اصلی را بهتر درک کنید.
2. ایده‌های اصلی را پیدا کنید
هنگامی که ساختار اصلی موضوعی که در حال یادگیری آن هستید را مشخص کردید، مضامین اصلی _ مفاهیم و ایده‌ها برای شما واضح‌تر می‌شوند. سعی کنید درگیر جزئیات اضافی نشوید. برخی از افراد به‌اشتباه قبل از درک موضوع و ساختار اصلی به سراغ جزئیات می‌روند و این کار باعث می‌شود که گیج شوند و ندانند که کجا هستند!
· استراتژی دوم: تلاش
از این اصل به‌عنوان قلب یادگیری یاد می‌شود. تلاش به فعال بودن شما در روند درک یک موضوع وابسته است. هر چقدر روش‌های یادگیری که به کار می‌برید از نظر شناختی چالش بر انگیز تر باشند احتمال اینکه مطالب را بهتر حفظ کنید بیشتر است. برای اعمال این اصل چند راهکار خوب وجود دارد.
1. درک کنید
وقتی به موضوعی برخوردید که حس کردید ارزش توجه دارد به جای اینکه سریعاً از آن بگذرید و سراغ موضوع بعدی بروید چند لحظه صبر کنید، درباره آن به‌خوبی فکر کنید، آن را با کلمات مختلف بنویسید، از خودتان سؤال بپرسید و تلاش کنید آن مطلب را دوباره به یاد آورید. اکثر افراد فکر می‌کنند مشکلشان در یادگیری مربوط به نحوه حفظ کردن است در صورتی که «توجه» اهمیت بیشتری دارد.
2. افزایش قدرت یادگیری درس با یادداشت کردن
یک تکنیک مهم در افزایش قدرت یادگیری «یادداشت کردن» است. این کار کمک می‌کند تا چیزهایی که یاد می‌گیرید را بهتر به خاطر آورید. برای این کار باید یک یا چند قلاب شناختی به وجود آورید به‌عنوان مثال:
- از خودتان بپرسید که افکار و احساساتتان درباره این موضوع چیست؟
- آیا با این موضوع موافق هستید یا مخالف؟
- این موارد چه نقشی در زندگی شما دارند؟
- این ایده چگونه با چیزهایی که از قبل می‌دانستید ارتباط برقرار می‌کند؟
3. به خاطر سپردن را تمرین کنید
برای اینکه اطلاعات به حافظه بلند مدت منتقل شوند باید مدت طولانی‌تری در حافظه کاری باقی بمانند. حافظه کاری مانند یک سلول نگهدارنده است که می‌تواند اطلاعات قبلی را به حافظه بلند مدت منتقل کند. اگر حافظه کاری به‌طور مداوم با اطلاعات جدید مواجه شود زمان کافی برای تجزیه و تحلیل آن‌ها ندارد و به جای انتقال اطلاعات به حافظه بلند مدت باعث ناپدید شدن اطلاعات قبلی می‌شود. یک راه مؤثر برای افزایش قدرت یادگیری و ثبت اطلاعات در حافظه بلند مدت «تکرار + تمرین در فواصل زمانی منظم» است. به خاطر سپردن مانند هر مهارت دیگری به تمرین مداوم احتیاج دارد. محققان معتقد هستند که مؤثرترین راه برای تقویت ارتباطات عصبی «یادآوری» است.
4.افزایش قدرت یادگیری در کودکان با کمک ابزارها و تکنیک‌های مختلف
یادداشت برداری، نصب اپلیکیشن، مطالعه کتاب‌ها یا وب سایت‌ها می‌توانند نحوه صحیح تکرار _ تمرین و یادآوری را به شما بیاموزند.
5.برجسته سازی را امتحان کنید
برای افزایش قدرت یادگیری می‌توانید بخش‌هایی از موضوعات را برجسته‌تر کنید تا آن‌ها را راحت‌تر به یاد آورید.
استراتژی سوم: کاربرد
یکی از راه های افزایش قدرت یادگیری استفاده از چیزهایی است که یاد گرفته‌اید. آموزش دادن شکل دیگری از توجه کردن است که شما را وادار می‌کند تا ایده‌ها و مفاهیم را در ذهنتان به یاد آورید و آن را به‌گونه‌ای دیگر توضیح دهید. این امر فرآیند حفظ کردن و درک شما را بهتر می‌کند. شما علاوه بر این کار می‌توانید چیزهایی که آموخته‌اید را در زندگی خودتان اعمال کنید. مغز انسان دوست دارد به جای به خاطر سپردن مفاهیم انتزاعی، مفاهیم عینی را به ذهن بسپارد اما شما می‌توانید مطالبی که آموخته‌اید را با زندگی خودتان ادغام کنید، آن‌ها را در دنیای واقعی آزمایش کنید یا به‌صورت فعالانه از آن‌ها استفاده کنید.
استراتژی چهارم: ارتباط
دلایل خوبی برای یادگیری داشته باشید. هنگامی که یک موضوع جدید را می‌خوانید برای اینکه اطلاعات بهتر در ذهنتان باقی بماند سعی کنید پذیرای اطلاعات جدید باشید؛ این امر روند درک مطلبتان را افزایش می‌دهد. ترجیحاً به دنبال یادگیری اطلاعاتی باشید که می‌توانید در حال حاضر از آن‌ها استفاده کنید. هر چقدر اطلاعات مربوط به زندگی شما باشد احتمال به خاطر سپردن و یادآوری آن‌ها بیشتر می‌شود. اگر روی موضوعاتی تمرکز کنید که واقعاً به آن‌ها علاقه دارید مغزتان اطلاعات را راحت‌تر جذب می‌کند و به دلیل علاقه‌اش نسبت به آن موضوعات تولید دوپامین را افزایش می‌دهد؛ این امر مغز را در وضعیت عاطفی بهینه‌تری برای یادگیری قرار می‌دهد.
روش های شگفت انگیز برای افزایش قدرت یادگیری را بشناسید:
در ادامه در رابطه با راز تقویت حافظه برای تسریع روند یادگیری و روش‌های علمی موجود که در این قسمت آن‌ها را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد
موضوعاتی که می‌خواهید به خاطر بسپارید را با صدای بلند تکرار کنید
تحقیقات نشان می‌دهند که گفتار در مقایسه با فکر کردن یا خواندن در سکوت نقش بیشتری در بهبود حافظه دارد. دانشمندان معتقد هستند که یادگیری و حافظه از مشارکت فعال سود می‌برند. هنگامی که در حال خواندن مطلبی هستید و آن را با صدای بلند تکرار می‌کنید آن موضوع در حافظه بلند مدتتان به شکل متمایزتری ثبت و نتیجه آن به یاد ماندنی‌تر می‌شود.
زمان مطالعه‌تان را تقسیم بندی کنید
نتایج تحقیقات انجام شده در زمینه افزایش قدرت یادگیری حاکی از آن هستند که «تمرین توزیع شده» روش مؤثری برای یادگیری است. فرض کنید باید یک سخنرانی داشته باشید. ابتدا باید پیش‌نویس مطالبی که قصد ارائه آن را دارید تهیه کنید، یک بار آن را اجرا کنید، چند دقیقه وقت بگذارید و اصلاحات مورد نیاز را انجام دهید سپس برای چند ساعت یا حتی چند روز بعد این روند را تکرار کنید. حتماً از خودتان می‌پرسید که چرا تمرین توزیع شده نتیجه‌بخش است؟ بر اساس نظریه “study-phase retrieval theory” هر بار که فرد تلاش می‌کند چیزی را از حافظه‌اش بازیابی کند فرآیند بازیابی موفقیت‌آمیزتر و فراموش کردن سخت‌تر می‌شود.
به‌صورت دستی نکات مهم را یادداشت کنید
اغلب افراد تایپ را خیلی سریع‌تر از نوشتن دستی انجام می‌دهند اما تحقیقات اثبات می‌کنند نوشتن دستی اطلاعات باعث افزایش قدرت یادگیری می‌شود. این کار نه تنها درک یک موضوع را بهتر می‌کند بلکه باعث ماندگاری طولانی مدت تر آن‌ها می‌شود.
خودتان را امتحان کنید
آزمون دادن یا امتحان کردن یک راه مؤثر برای سرعت بخشیدن فرایند یادگیری است. اگر خودتان را امتحان کنید و اشتباه پاسخ دهید احتمالاً بعد از پیدا کردن پاسخ درست آن را بهتر به یاد می‌آورید؛ این کار علاوه بر یادگیری بهتر باعث افزایش اعتماد به نفستان می‌شود.
ورزش را جدی بگیرید
در مقالات قبلی هم درباره تأثیر ورزش در یادآوری و تقویت حافظه صحبت کرده‌ایم. بر اساس مطالعات انجام شده در دانشگاه مک مستر ورزش‌هایی که با شدت بالا انجام می‌شوند برای حافظه و تناسب اندام بسیار مناسبند.
روش‌های تمرین خودتان را تغییر دهید
اخیراً تحقیقی توسط جانز هاپکینز انجام شد که نشان می‌دهد اگر نسخه تغییر یافته از کاری که می‌خواهید بر آن مسلط شوید را تمرین کنید نسبت به زمانی که همان تمرین را به‌صورت متوالی انجام می‌دهید سریع‌تر و بیشتر یاد می‌گیرید. انجام دادن مداوم و پیوسته یک کار با هدف تسلط بر آن نه تنها باعث پیشرفت نمی‌شود بلکه گاهی اوقات مهارت و توانایی شما را کاهش می‌دهد. برای شروع می‌توانید بر اساس برنامه ریزی زیر عمل کنید.
- تمرین اولیه را شروع کنید: مجدداً فرض کنید قصد سخنرانی یا ارائه موضوعی را بر عهده دارید. ابتدا ارائه خودتان را تحت شرایط مشابهی اجرا کنید. این کار را برای بار دوم هم تکرار کنید. قطعاً بار دوم بهتر از بار اول است اما برای دفعه سوم این کار را انجام ندهید.
- صبر کنید: حداقل ۶ ساعت به خودتان فرصت دهید تا اطلاعاتی که خوانده‌اید در حافظه‌تان تثبیت شود.
- مجدداً به شیوه متفاوتی تمرین کنید:
- کمی سریع‌تر از حالت عادی صحبت کنید یا اسلایدهایی که آماده کرده‌اید را سریع‌تر اجرا کنید. احتمالاً این سرعت بخشیدن باعث اشتباهات بیشتر می‌شود اما اشکالی ندارد.
- کمی آهسته‌تر هم این کار را انجام دهید به‌عنوان مثال از سکوت برای اثرگذاری بیشتر استفاده کنید یا ارائه خودتان را به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم کنید.
- شرایط را تغییر دهید به‌عنوان مثال از یک پروژکتور دیگر کمک بگیرید، از میکروفون استفاده کنید یا شرایط را به هر شکلی که می‌توانید تغییر دهید؛ این کار باعث می‌شود تا برای موارد غیرمنتظره آماده شوید.
خواب منظم داشته باشید
هنگامی که خوابید فرآیند تثبیت در حافظه انجام می‌شود به همین علت است که یک خواب کوتاه می‌تواند باعث افزایش قدرت یادگیری و یادآوری شود. در یک مطالعه شرکت کنندگان کارت‌هایی را حفظ کردند تا قدرت حافظه آن‌ها مورد آزمایش قرار بگیرد. یک گروه بعد از به خاطر سپردن کارت‌ها ۴۰ دقیقه استراحت کردند و یک گروه دیگر بیدار ماندند؛ بعد از اتمام استراحت هر دو گروه مورد آزمایش قرار گرفتند. گروهی که استراحت داشتند نسبت به گروهی که بیدار مانده بودند اطلاعات را بهتر به یاد می‌آوردند. این نشان می‌دهد که محرومیت از خواب می‌تواند بر توانایی فرد در انتقال اطلاعات جدید به حافظه و تثبیت خاطرات کوتاه مدت اثر بگذارد.
موضوعات را پشت سرهم بیاموزید
به جای اینکه تمرکزتان را روی یک موضوع بگذارید بهتر است چند موضوع یا مهارت را پشت سرهم بیاموزید. مطالعه مهارت‌ها یا مفاهیم به‌طور موازی یک راه مؤثر برای آموزش مغز است. این مطلب بر اساس یک تئوری مطرح شده و معتقد است تداخل توانایی‌ها، مغز انسان را برای تمایز میان مفاهیم یا مهارت‌ها بهبود می‌بخشد.
آموزش دهید
تحقیقات نشان می‌دهند کسانی که آموزش می‌دهند سرعت یادگیری بیشتر و قدرت حفظ بهتری دارند حتی فکر کردن به این موضوع که مطلبی را به کسی آموزش دهید هم می‌تواند باعث افزایش قدرت یادگیری شما شود. به گفته محققان هنگامی که فردی برای تدریس آماده می‌شود تمایل دارد نکات کلیدی را پیدا و اطلاعات را به‌صورت منسجم‌تری سازماندهی کند.
روی چیزهایی که می‌دانید تمرکز کنید
به ایجاد ارتباط میان یک موضوع جدید با چیزی که قبلاً با آن آشنا بودید «یادگیری تداعی» می‌گویند. اگر به دنبال یادگیری موضوعات جدید هستید سعی کنید تا جای ممکن آن‌ها را با چیزهایی که از قبل می‌دانستید مرتبط کنید و فقط تفاوت‌های میان آن‌ها را یاد بگیرید.
روال یادگیری را تغییر دهید
اکثر دانش آموزان یا دانشجویان زمان و مکان مشخصی برای مطالعه دارند در حالی که تحقیقات نشان داده تغییر مکان مطالعه می‌تواند روند یادگیری را بهبود بخشد. این امر در خصوص زمان مطالعه یا وسایلی که برای مطالعه استفاده می‌کنید مانند لپ تاپ، خودکار، کاغذ یا گوشی موبایل هم صادق است.
هنگام مطالعه نگران استراحت‌های کوتاهتان نباشید
دانشمندان معتقدند، داشتن استراحت کوتاه هنگامی که در تلاش برای حل مشکلی هستید، می‌تواند باعث پیدا کردن بهترین راه حل شود. هنگامی که استراحت می‌کنید مغز به‌طور ناخودآگاه و بدون تحمیل ایده‌های از پیش تعیین شده می‌تواند روی مشکل به وجود آمده کار کند و راه حل مناسبی را بیابد.
آیا درباره عوامل مهم بر روند یادگیری چیزی شنیده‌اید؟
علاوه بر تکنیک‌هایی که منجر به افزایش قدرت یادگیری می‌شود عواملی هم وجود دارد که بر روند یادگیری تأثیر می‌گذارد. این عوامل عبارت‌اند از:
- عوامل فکری: این اصطلاح به سطح ذهنی فرد اشاره می‌کند. موفقیت دانش آموزان در مدرسه با سطح عقل آن‌ها مرتبط است. دانش آموزان با هوش پایین اغلب در انجام تکالیفشان مشکلات جدی دارند. گاهی اوقات دانش آموزان به دلیل ناتوانی‌های ذهنی خاص نمی‌توانند درست یاد بگیرند.
- عوامل یادگیری: عواملی ناشی از عدم تسلط بر آنچه تدریس می‌شود یا روش‌های اشتباه مطالعه می‌توانند بر روند یادگیری تأثیر بگذارند.
- عوامل فیزیکی: عواملی مانند سلامتی، تغذیه، رشد جسمانی، نقص‌های جسمی _ بینایی یا بعضی از ناهنجاری‌ها در این دسته قرار می‌گیرند و باعث اختلال در روند یادگیری می‌شوند.
- عوامل ذهنی: نگرش تحت عوامل ذهنی قرار می‌گیرد و نباید با احساسات انسان اشتباه گرفته شود. نگرش‌ها نقش زیادی در رفتار عمومی، سازماندهی ذهنی فرد و رشد شخصیت او تأثیر دارند به‌عنوان مثال می‌توان به علاقه، محبت، نشاط، تعصب یا وفاداری اشاره کرد.
- عوامل عاطفی و اجتماعی: عوامل عاطفی مانند غرایز و عوامل اجتماعی مانند رقابت و همکاری هستند. برخی از عوامل عاطفی و اجتماعی مفید و برخی دیگر مضر می‌باشند.
- عوامل محیطی: عوامل محیطی شرایط فیزیکی مورد نیاز برای یادگیری است که تأثیر زیادی بر روند آن می‌گذارد؛ به‌عنوان مثال می‌توان به کلاس درس، کتاب‌های درسی، لوازم مدرسه، تجهیزات یا سایر لوازم آموزشی اشاره کرد.
- شخصیت معلم: جالب است که بدانید معلم به‌عنوان یک شخصیت فردی نقش زیادی در روند یادگیری دارد. نحوه تعامل او با دانش آموزان می‌تواند فرایند یادگیری آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
کلام آخر
برای همه ما پیش آمده با خودمان فکر کنیم قدرت یادگیری خوبی نداریم یا در برخی از زمینه‌ها خیلی باهوش نیستیم در حالی که امروزه دانشمندان راهکارهای افزایش قدرت یادگیری را اثبات کرده‌اند. شما می‌توانید با انجام چند تکنیک ساده قدرت یادگیری خودتان را چندین برابر بیشتر کنید. برای آشنایی با این تکنیک‌ها بهتر است یک بار دیگر این مقاله را بخوانید. سلطان حافظه ایران مرتضی جاوید تک تک تکنیک ها در این زمینه را با راحت ترین روش ها به شما آموزش می دهد.
سؤالات متداول در رابطه با افزایش قدرت یادگیری
• ساختار • تلاش • کاربرد • ارتباط چه استراتژی‌هایی برای افزایش قدرت یادگیری وجود دارد؟
چگونه قدرت یادگیری را افزایش دهیم؟
• مطالبی که می‌خواهید به ذهن بسپارید را با صدای بلند تکرار کنید. • برای مطالعه‌تان زمان بندی مشخص و تقسیم بندی شده‌ای داشته باشید. • نکات مهم را به‌صورت دستی بنویسید. • خودتان را ارزیابی کنید. • ورزش کنید. • روش‌های تمرین خودتان را هر چند وقت یک بار تغییر دهید. • خواب کافی و منظم داشته باشید. • موضوعات را پشت سر هم یاد بگیرید. • برای افزایش قدرت یادگیری به دیگران آموزش دهید. • روی مطالبی که می‌دانید تمرکز کنید. • روال یادگیری خودتان را تغییر دهید. • هنگام مطالعه نگران استراحت‌های کوتاهتان نباشید.
چه عواملی بر روش‌های افزایش قدرت یادگیری و روند آن تأثیر می‌گذارند؟
• عوامل فکری • عوامل یادگیری • عوامل فیزیکی • عوامل ذهنی • عوامل عاطفی و اجتماعی • عوامل محیطی
